İnsanların çoğu kitaplarla çocukluğunda, hatta bebekliğinde tanışır. Aileler, çocuğa kitap okuma sevgisini aşılama noktasında büyük bir rol oynar. Küçük yaştan itibaren aileleri aracılığıyla kitapların zengin dünyasına adım atan çocuklar, ilerleyen yaşlarda bu tohumun meyvelerini toplamaya devam ederler. Çünkü hem hayal güçleri hem de zihin dünyaları gelişmiş olur. Çocuklara kitap okuma alışkanlığı kazandırmanın yolu çocuklarımıza kitap okuma sevgisini aşılamaktan geçer. Bunun için aileler birçok farklı kitap satın alsa da önemli olan önce kitabı sevdirmektir. Peki çocuklarımızın zihin ve ruh gelişimi için önemli olan kitap sevgisini çocuklarımıza nasıl kazandırmalıyız?
Çocuklara Neden Kitap Okuma Sevgisi Kazandırmalıyız?
Bir çocuğa verilebilecek en güzel hediyelerden biri, ona ömür boyu katkı sağlayacak olan kitap okuma sevgisini kazandırmaktır. Kitapları seven bir çocuk artık araştırmaya başlar, sorgular, etrafına farklı gözlerle bakmaya başlar. Onun için artık dünya düz bir levhadan ibaret olmaktan çıkıp okunabilir yepyeni sayfalar olarak hayal dünyasında var olur. Başka bir çocuğun ağaç gördüğünü, kitap okuma sevgisine sahip bir çocuk sincabın ailesiyle birlikte keyifli vakitler geçirdiği bir evi olarak görmeye başlar. Peki kitap okumanın çocuklara diğer faydaları nelerdir?
Kitap Okumanın Çocuklara Faydaları Nelerdir?
Kitap okumanın çocuklara birçok farklı katkısı ve faydası vardır. Gelin çocuklar için kitapların faydalarına birlikte bakalım.
- Hayal Gücü ve Keşif: Tanıştığı her kitapla birlikte çocuk, farklı bir dünyanın kapılarını aralama imkânı bulur ve yeni fikirler üretir.
- Dil Gelişimi: Ailesinin veya kendisinin okuduğu her bir kitabın içeriği, çocuğun yeni sözcüklerle tanışmasını sağlar. Böylece, hem yazma hem de konuşma becerisi edinmiş olur.
- Dikkat Süresi: Günümüzün yaygın problemlerinden olan ekran bağımlılığından kurtulmanın en güzel yolu belki de çocuğu kitaplarla buluşturmaktır. Kitap okuma alışkanlığı, odaklanma becerisi kazanılmasına katkı sağlar.
- Duygusal ve Zihinsel Gelişim: Çocuk, kitaplarla sözcük dağarcığını geliştirir. Bu sayede, düşünce ve duygularını daha iyi ifade eder.
- Empati: Karşılaştığı her bir karakterle başkalarının duygu ve düşüncelerini anlamayı ve saygı duymayı öğrenir.
- Topluma Katkı Sağlama: Her bir çocuk, geleceği belirleyecek bireylerdir. Bu yüzden, kitaplarla kültür seviyelerini arttırmaları önemlidir.
- Eleştirel Düşünme Becerisi: Farklı bakış açıları, çocukların farklı değerlerle tanışmasını ve bunlar arasında bağlantı kurmasını destekler.
Okul Öncesinde Kitap Okuma Eğitimi Nasıl Verilmeli?
Okul öncesi ve erken çocukluk, bireyin temellerinin atıldı en önemli dönüm noktasıdır. Okullarda çocukların eğitimin yanı sıra evde de eğitim ve gelişim devam etmelidir. Okullarda doğru bir eğitim müfredatını tercih etmenin yanı sıra evlerde de çocuklar okumaya alıştırılmalıdır. Çocukların eğitim hayatları başlamadan önce kitap okuma sevgisi ve alışkanlığı kazanması şu açılardan önemlidir:
- Kitaplarla okula hazırlık sürecinde tanışması sayesinde etkili bir temele sahip olur.
- Karşılaşacağı etkinlik ve materyalleri daha iyi kavramasını sağlar.
- Arkadaşları ve öğretmenleriyle sağlıklı bir iletişim kurar.
Soru Makinesi kitabından bir örnek
Evde Okuma Ortamı Nasıl Oluşturulur? Çocuklarla Ailecek Okuma Faaliyetleri
Çocuklara kitap okuma sevgisi kazandırmanın en önemli aşamalarından biri okuma ortamı oluşturmaktır. Çocuklar, bulundukları ortamla bağ kurarlar ve orayı hafızalarına kazırlar. Mekân olarak, çocuğun odasında minik bir kütüphane oluşturulabilir. Anne, baba, hatta büyükanne ve dedenin bu ortamda çocuğa okuyacağı hikâyeler, çocuğun anı havuzunda hayatı boyunca unutamayacağı bir deneyim olarak kalacaktır. Ortamı daha sıcak bir hâle getirmek için minik bir masa, renkli sandalyeler ya da minderler kullanılabilir.
- Zaman, her geçen gün daha da değerli hale gelmektedir. Güzel bir okuma ortamı, aile üyeleri arasındaki bağı ve sevgiyi kuvvetlendirir.
- Okuma ortamında her gün vakit geçiren ve sayfaların arasında gezinen çocuk, alışkanlık kazanmış olur. Bu, onun bir “okuma rutini” oluşturmasını sağlar.
- Sadece kitap okumaya ayrılan düzenli ve temiz bir ortam, çocuğun dikkat dağınıklığı yaşamasını önler. Bu sayede çocuk, daha iyi odaklanma becerisi kazanır.
- Dijital ekranlar günümüzde her yeri sarmış durumdadır. Çocuk, ancak teknolojiden uzak bir şekilde verimli vakit geçirir.
- Her bir kitap, ayrı bir dünyayı temsil eder. Çocuk, zamanla kendi kütüphanesiyle bağ kurar. Orada her bulunduğunda farklı evrenlere yolculuk edeceğini bilir.
- Kendi seçimlerini yapmayı öğrenir. Farklı türleri bir arada görür, ailesinin yönlendirmesiyle hangisini okuyacağına kendi karar verir.
Ebeveyn Ve Eğitimciler Ne Yapmalı? Kitap Okumada Aileler ve Öğretmenler Ne Yapabilir?
Çocukların erken yaşta okuma sevgisi kazanması için anne-baba ve öğretmenlerin katkısı çok önemlidir.
Aileler olarak çocuklarımıza kitap okuma alışkanlığı kazandırmak adına yapmamız gerekenler aşağıda listelenmiştir:
- Ebeveyn çocuğun ilk rol modelidir.
- Ebeveyn, kitapları ne kadar çok sevdirirse, çocuklar kitapları o kadar benimser.
- Anne-babanın kültürel düzeyi ne kadar yüksekse, çocuk o kadar çeşitli kitapla buluşur.
- Çocuklar için okuma ortamı oluştururlar.
Öğretmenler olarak da sınıflarımızda çocuklarla kitap okuma vakitlerinde yapmamız gerekenler aşağıda listelenmiştir:
- Eğitimciler çocuk için anne-babadan sonra rol model olarak öğretmenler gelir.
- Öğretmenin ders aralarında kitap okuduğunu gören çocuk, onu örnek alır.
- Farklı içerik seçimleriyle, çocuğun yeni ufuklar keşfetmelerini sağlarlar.
- Haftada bir okuma saati düzenleyerek çocuklara kitap okuma alışkanlığı kazandırırlar.
- Ders kitaplarında çocukların okudukları kitapları anlamaya ve geliştirmeye yönelik etkinlikler geliştirirler.
- Ebeveynle etkileşim halinde olarak hem evdeki hem de okuldaki okuma sürecinden haberdar olurlar.
Bana Bakın Buradayım! kitabından bir örnek
Etkileşimli Okuma Yöntemleri Nelerdir?
Çocuklarda kitap okuma sevgisini arttırmak için etkileşimli okuma yöntemleri kullanılabilir. Bu yöntemler, kitap okuma sürecini tekdüzelikten uzaklaştırır. Daha eğlenceli ve hareketli bir ortam sağlar. Böylece çocuk, kitap okumayı daha çok sever.
- Soru-Cevap Tekniği: Soru cevaplarla okuma etkinliği çocuk için aktif hale getirilir.
- Rol Yapma (Drama): Kitap karakterleri canlandırılır.
- Tahmin Yürütme: Çocuklar okuyacakları kitap hakkında tahmin yürütürler.
- Görsel Destekli Okuma: Görsel içerikli okuma yapma çocuğun hayal gücünü geliştirir, metinle daha iyi bağ kurmasını sağlar.
- Oyunlaştırılmış Okuma: Oyunlar, kartlar veya kuklalarla okuma eğlenceli hale getirilir. Multibem Yayınevi’nin Doğa Parmaklarımın Ucunda kitabı ve Kur’an-ı Kerim’den Hikâyeler seti, oyunlaştırılmış okumaya örnek verilebilir.
- Kitap Sonrası Etkinlikler: Çocuk, okuduğu hikâyeyi anladığı biçimde yeniden yorumlayarak anlatabilir. Kitap hakkındaki hislerini paylaşır. Karakterlerin resmini çizebilir. Bu tarz etkinlikler kitabın sonuna eklenirse metin çocuğun aklında kalıcı olur. Etkinlikli kitap örneği olarak, Multibem Yayınevi’nin 16 kitaptan oluşan “Siyer Serisi”ne göz atabilirsiniz.
- Sesli Kitap Dinleyip Yorumlama: Çocuklara sesli kitap dinletilerek işitsel zekâları geliştirilir. Dinleme etkinliğinden sonra metinle ilgili sorular sorularak dikkat becerileri ölçülür.
Doğru Kitap Seçimi Nasıl Olmalı: Yaşa ve İlgiye Uygun Kitaplar
Bir çocuğa kitapları sevdirmek isteyen bir yetişkin, onun yaşına ve ilgi alanlarına dikkat etmelidir. Okul öncesi ve ilkokul dönemi için ayrı ayrı dikkat edilmesi gerekilen noktalar bulunmaktadır.
Okul Öncesi Dönemde Dikkat Edilmesi Gerekilen Noktalar Şunlardır:
- Daha az kelime ve daha çok görselden oluşan renkli kitaplar tercih edilir. Görseller ne kadar çeşitli olursa, çocuk okur o kadar kendini hikâyenin içinde hisseder.
- Kısa ama etkili cümleler tercih edilir. Sade bir dil kullanılır ancak ikilemeler ya da ritmik ifadelere yer verilir.
- Konular günlük yaşamdan alınır. Çocuğun kendi yaşamıyla özdeşleştirebileceği “ev, aile, doğa, hayvanlar, arkadaşlık, oyun” gibi temalar seçilir.
- Monotonluktan uzak, eğlenceli bir anlatım dili olursa çocuk sıkılmadan metni takip edebilir.
- Etkinlikli kitaplar, çocuğu metnin içine dâhil ederek aktif bir rol almasını sağlar.
Multibem Okul Öncesi Kitaplarından Örnekler
İlkokul Döneminde Dikkat Edilmesi Gerekilen Noktalar Şunlardır:
- Bu yaşlarda çocuk artık soyut düşünme becerileri de kazandığı için içerikler eğlendirici olmanın yanında düşündürücü de olmalıdır.
- Okul öncesinde olduğu gibi günlük temaların yanında, fantastik içerikli temalar da eklenebilir.
- Resim yoğunluğu okul öncesi döneme kıyasla daha azdır. Çocuğun neden-sonuç ilişkisi kurmasını sağlayan metinler artar.
- Mizahi ve merak uyandıran bir anlatıma yer verilebilir.
- Yaş ilerledikçe seri kitaplar seçilerek çocuğun metindeki karakterlerle bağ kurması desteklenebilir.
Multibem İlkokul Kitaplarından Örnekler
Kitaplarda Okuduğunu Anlama ve Hayata Geçirme
Anne-babanın ve öğretmenin katkılarıyla kitap okuma alışkanlığı kazanan çocuk, artık okuduklarını hayata geçirebilir. Severek okuduğu, içindeki karakterlerle ayrı ayrı bağ kurduğu her bir kitap, hayatının farklı evrelerinde ona eşlik eder.
Hepimiz, çocukluğumuzu düşündüğümüzde bizde iz bırakan kitap karakterlerini tatlı bir tebessümle hatırlarız. O kitapları okuduğumuz mekân ve okurken hissettiğimiz duygular, zihnimizin en güzel köşelerinde yer edinmiştir. Bir gün, evdeki kitaplığımızın tozlu raflarında severek okuduğumuz o kitabı görür, elimize alırız. Belki içine küçükken yazdığımız bir notu ya da altını çizdiğimiz bir cümleyi okur, çocukluğumuzun o güzel anlarına geri döneriz.
İşte bu yüzden, çocuklarımıza kitap okuma sevgisini verebilirsek, onlar da bizim gibi hatıralarını diri tutabilir. Büyüseler bile içlerindeki çocuk, kitap sayfalarının aralarından gülümseyerek onlara selam verebilir…
Zeynep Nur Erol – Çocuk Kitapları Editörü
